Rys. 1. Podział Polski na strefy i podstrefy klimatyczne wg Heinzego i Schreibera (1984r.) [Snowarski M. 2012. Strefy mrozoodporności - nowe mapy. Szkółkarstwo 6, 60 - 67]

Rys. 2. Podział Polski na strefy i podstrefy klimatyczne wg Snowarskiego (2012 r.) [Snowarski M. 2012. Strefy mrozoodporności - nowe mapy. Szkółkarstwo 6, 60 - 67]

MROZOODPORNOŚĆ ROŚLIN, 

podział na strefy USDA i ich granice geograficzne.

Najczęściej mrozoodporność roślin, zarówno gatunków jak i odmian, określa się przypisując je do danej strefy mrozoodporności USDA (z ang. United States Department of Agriculture). Określa ona w przybliżeniu jak niską temperaturę rośliny są w stanie znieść bez większych uszkodzeń. Do poszczególnych stref przypisane są konkretne przedziały temperaturowe.

Oryginalnie granice stref USDA wyrażone są w stopniach Fahrenheita i mają rozpiętość dokładnie 10°, czyli ok. 5,6°C.Dlatego po przeliczeniu na stopnie Celsjusza zakresy wyrażone są w liczbach dziesiętnych. Dodatkowo wszystkie główne strefy dzieli się na dwie połowy – tą surowszą (oznaczoną literą a) oraz tą łagodniejszą (oznaczoną literą b). Jak należy je poprawnie interpretować? To banalnie proste: im niższa wartość liczbowa strefy, tym większa odporność rośliny na mróz.

Aby określić strefę mrozoodporności w terenie wylicza się średnią wieloletnią minimalną temperaturę, zazwyczaj za okres minimum 30 lat. Na podstawie takich wyliczeń tworzy się mapy stref mrozoodporności. W rodzimej literaturze większość map przedstawiających strefy mrozoodporności w Polsce stworzona jest na podstawie niemieckiego opracowania "Eine neue Kartierung der Winterhärtezonen für Gehölze in Europa" opublikowanego w 1984 r., którego autorami są W. Heinze i D. Schreiber (rys. 1).  Według tego opracowania na obszarze Polski znajdują się strefy od 5b do 7b. Bez wątpienia mapy te opierają się na dość starych danych. To właśnie zainspirowało mgr. inż. Marka Snowarskiego do opracowania nowej mapy dla Polski. Została ona wykonana na podstawie danych z lat 1976 - 2011 (rys. 2). Już na pierwszy rzut oka między tymi mapami widać wyraźne różnice. Ogólnie stwierdzić można, że zimy w Polsce stały się mniej mroźne. Z obszaru Polski całkowicie zniknęła najsurowsza strefa 5b, a łagodniejsze strefy 7a i 6b znacznie powiększyły swój obszar. Wyjątek stanowią okolice Szczecina, Koszalina i szczególnie bliskiego mi Wrocławia, gdzie średnia temperatur obniżyła się. W tych rejonach strefa zmieniła się na niższą: z 7b na 7a w przypadku Szczecina i Koszalina oraz z 7a na 6b w przypadku Wrocławia.

System określania mrozoodporności roślin za pomocą stref USDA jest stosunkowy prosty, przejrzysty i dość skuteczny. Mimo wszystko należy pamiętać, że przynależność roślin do danej strefy USDA tylko w przybliżeniu określa jej wytrzymałość na mróz. Wiele zależy od mikroklimatu oraz lokalnego ukształtowania terenu. Znaczący wpływ na mrozoodporność roślin ma m.in. wiatr, wilgotność podłoża i powietrza, rodzaj gleby, nasłonecznienie, występowanie pokrywy śnieżnej czy czas trwania mrozu. Nie bez znaczenia pozostaje również wiek roślin, a nawet sposób ich nawożenia.

mgr inż. Agnieszka Hajduga