W czasach gdy technologię upraw sadowniczych zdominowały zabiegi oparte na agrochemikaliach, coraz częściej i chętniej sięgamy po owoce z gospodarstw ekologicznych. Wielu z nas z myślą o zdrowiu swoim czy dzieci postanawia założyć mini sad we własnym ogrodzie. Przy doborze gatunków kierujemy się głównie własnymi preferencjami smakowymi. Aspekt ten jest oczywiście istotny, jednakże z sadowniczego punku widzenia, nie najważniejszy. Aby corocznie cieszyć się z własnych owoców trzeba rozważyć nie tylko takie kwestie jak wybór odpowiedniego gatunku, stanowiska czy rozstawy, ale także sposób zagospodarowania zbiorów.
Od czego zacząć zakładanie sadu?
Z praktycznego punktu widzenia, zaplanowanie mini sadu najlepiej zacząć od wyznaczenia odpowiedniej lokalizacji i wyliczenia na ile drzewek wystarczy nam miejsca. Aby owoce były słodkie i dobrze wybarwione, drzewa nie powinny rosnąć w słabo nasłonecznionej części ogrodu. Wybieramy dla nich jak najlepiej oświetlone stanowisko. Optymalne nasłonecznienie wszystkich drzew jest wtedy, gdy rzędy rozmieszczone są na linii północ-południe. Od północy sadzimy wyższe drzewa (np. czereśnie, grusze), a od południa te najniższe (jabłonie, wiśnie). Unikamy zagłębień terenu, w których zimą gromadzi się zimne powietrze (tzw. zastoisko mrozowe), co zwiększa ryzyko przemarznięcia roślin.
Jak gęsto sadzić drzewka?
Dobierając odpowiednią odmianę należy uwzględnić skład gatunkowy sadu, docelową wielkość drzew i sposób prowadzenia korony. Optymalna średnia rozstawa to 3,0 - 3,5 m w rzędach i tak samo między rzędami. Decydując się tylko na nisko rosnące gatunki czy odmiany na podkładkach karłowych (np. jabłoń, wiśnia, śliwa), możemy rozstawę z rzędach zmniejszyć do 2,0 - 2,5 m. Jeśli jednak wybierzemy tylko silnie rosnące, duże drzewa (np. czereśnie, grusze), rozstawę dobrze byłoby zwiększyć do 4,0 - 5,0 m (w rzędzie i międzyrzędziach).
Które drzewka są obcopylne?
Na rynku dostępne są odmiany stworzone specjalnie z myślą o przetwórstwie, bezpośrednim spożyciu czy mrożeniu, dlatego kierunek zagospodarowania owoców determinuje wybór odpowiedniej odmiany. Podjęcie właściwej decyzji ułatwić mam może znajomość systematyki pomologicznej drzewek owocowych.
WIŚNIE
Zgodnie z tą klasyfikacją wiśnie dzielą się na sokówki (wiśnie właściwe), szklanki i czerechy. Sokówki wykorzystywane są głównie w przetwórstwie, ze względu na ich kwaśny smak i ciemny sok (np. ‘North Star’, ‘Kelleris 16’, ‘Nefris’, ‘Łutówka’, ‘Nana’, ‘Ametyst’, 'Groniasta z Ujfehertoi'). Szklanki są to słodko-kwaśne owoce deserowe o bezbarwnym soku (np. ‘Ludwika Wczesna’, ‘Dradem’, ‘Szklanka Polska’, Meteor’). Z kolei czerechy dają owoce słodkie, wybitnie deserowe również o bezbarwnym soku (‘Książęca’, ‘Hortensja’).
ŚLIWY
Ich systematyka pomologiczna jest najbardziej rozbudowana. W obrębie śliw wyróżniamy 4 podgatunki. Do pierwszego z nich należą drobnoowocowe mirabelki i lubaszki. Ich skórka może przybierać różne barwy, jednak rzadko kiedy granatową. Charakteryzują się bardzo dobrym odchodzeniem miąższu od pestki. Uprawiane są głównie z przeznaczeniem na nalewki. Do drugiego podgatunku zaliczmy śliwy okrągłe (np. ‘Ruth Gerstetter’, ‘Sultan’) oraz renklody o dużych kulistych owocach (np. ‘Renkloda Ulena’, ‘Renkloda Althana’). Wybarwiają się one na żółto lub zielono. Miąższ na ogół dobrze odchodzi od pestki. Ten rodzaj śliwek wykorzystuje się głównie do produkcji kompotów. W obrębie trzeciego podgatunku wyróżniamy: śliwy jajowate – bardzo duże, ale niezbyt smaczne (np. ‘Lowanka’) oraz śliwy owalne – średniej wielkości, bardzo smaczne, o żółtej, fioletowej lub granatowej barwie. W ich przypadku miąższ niezbyt dobrze odchodzi od pestki (np. ‘Herman’, ‘Opal’, ‘Car’). Półwęgierki – są to duże, fioletowe lub granatowe owoce. Ich miąższ dobrze odchodzi od pestki, (np. ‘Cacanska Lepotica’, ‘Cacanska Rana’, ‘Bluefre’, ‘Oneida’, ‘President’). Do ostatniego podgatunki należą węgierki. Są to śliwy dające drobne, granatowe owoce, których miąższ bardzo dobrze odchodzi od pestki. Wykorzystywane głównie w przetwórstwie (np. ‘Węgierka Zwykła’, ‘Stanley’, ‘Elena’, ‘Hanita’).
CZEREŚNIE
Dzieli się je na sercówki i chrząstki. Do pierwszej grupy należą owoce o miękkim, wrażliwym na transport miąższu (np. ‘Rivan’, ‘Karesova’, ‘Bladoróżowa’, ‘Dragona Żółta’). W przypadku chrząstek wrażliwość ta jest znacznie ograniczona ze względu na twardy i jędrny miąższ (np. ‘Burlat’, ‘Regina’, ‘Hedelfińska’, ‘Buttnera Czerwona’, ‘Lapins’, ‘Vega’, ‘Donissena Żółta’.
Co jeszcze wziąć pod uwagę planując sad?
Listę roślin, które chcielibyśmy posadzić na działce, należy zweryfikować także pod kątem poziomu wód gruntowych. Każdy gatunek ma bowiem inne wymagania dotyczące głębokości ich zalegania (szczegóły w tabeli). W warstwie gleby trwale przesyconej wodą korzenie nie rozwijają się z powodu braku tlenu, co w dłuższej perspektywie skutkuje obumieraniem drzew. Planując ilość drzewek i krzewów w mini sadzie, należy przemyśleć nasze możliwości konsumpcyjne i przetwórcze. Wszystkie te aspekty należy rozważyć jeszcze zanim wybierzemy się do szkółki roślin. Dzięki temu zapewnimy sobie szybkie i sprawne zakupy.
Kiedy sadzić i kupować drzewka owocowe?
Najlepszym terminem na zakup drzewek owocowych, jest wczesna wiosna lub jesień. Tylko w tym okresie na rynku dostępny jest tradycyjny materiał szkółkarski sprzedawany w formie bezlistnej z gołym korzeniem. W przypadku wiosennego zakładania sadu (III) konieczne jest regularne podlewanie posadzonych roślin. Z kolei drzewa sadzone jesienią (k. X – pocz. XI) wznawiają jeszcze wzrost korzeni, przez co nie muszą być tak intensywnie nawadniane, istnieje jednak możliwość ich przemarznięcia w okresie zimy.
Założenie sadu zgodnie ze sztuką ogrodniczą, wbrew pozorom nie jest tak łatwą sprawą, jednakże nasze rozsądne i przemyślane podejście do tematu zaowocuje obfitymi plonami.